วันที่ 3 พฤษภาคม 2564 รองศาสตราจารย์ ภก.สุรกิจ นาฑีสุวรรณ คณบดีคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล เป็นประธานเปิดการเสวนาออนไลน์ เรื่อง “ฟ้าทะลายโจร ในการรักษาและป้องกัน โรคโควิด-19 : หลักฐานทางวิชาการ” โดยมีผู้สนใจเข้าร่วมรับฟัง ได้แก่ เภสัชกร บุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข และประชาชนทั่วไปจำนวนมาก ให้ความสนใจเข้าร่วมรับฟัง ผ่าน YouTube Channel ช่อง MUPharmacy MahidolUniversity
การเสวนาครั้งนี้ ได้รับเกียรติจากรองศาสตราจารย์ ดร. ภญ.นพมาศ สุนทรเจริญนนท์ ที่ปรึกษา สำนักงานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล และประธานวิทยาลัยเภสัชกรรมสมุนไพรแห่งประเทศไทย สภาเภสัชกรรม ดร. ภญ.อัญชลี จูฑะพุทธิ อดีตผู้อำนวยการกองวิชาการและแผนงาน กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข และ ดร. ภญ.ผกากรอง ขวัญข้าว หัวหน้าศูนย์หลักฐานเชิงประจักษ์ ด้านการแพทย์แผนไทยและสมุนไพร โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ร่วมเป็นวิทยากรบรรยายความรู้เกี่ยวกับข้อมูลของสมุนไพร “ฟ้าทะลายโจร” กับโรคโควิด-19 โดยที่สมุนไพรฟ้าทะลายโจรเป็นสมุนไพรพื้นบ้านที่มีประสบการณ์การใช้ในประเทศไทยและต่างประเทศมาอย่างยาวนานในการรักษาโรคติดเชื้อทางเดินหายใจ ใช้เป็นยาลดไข้ แก้เจ็บคอ รักษาอาการท้องร่วง เป็นต้น โดยปัจจุบันฟ้าทะลายโจรได้รับการบรรจุอยู่ในบัญชียาจากสมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติ สำหรับข้อสรุปที่สำคัญของการใช้ฟ้าทะลายโจรในสถานการณ์โควิด-19 มีดังต่อไปนี้
1.ผลการวิจัยในหลอดทดลองพบว่า ฟ้าทะลายโจรไม่สามารถป้องกันเซลล์จากการติดเชื้อโควิด-19 ได้ ดังนั้นจึงไม่ควรนำฟ้าทะลายโจรมาใช้โดยหวังผลเพื่อการป้องกันการติดเชื้อโควิด-19 และประชาชนทุกคนควรใช้มาตรการการป้องกันการติดเชื้อตามที่กระทรวงสาธารณสุขแนะนำอย่างเคร่งครัด
2.การวิจัยในหลอดทดลองพบว่า สารสกัดจากฟ้าทะลายโจรมีฤทธิ์ยับยั้งการเพิ่มจำนวนเชื้อไวรัสได้เมื่อใช้ในขนาดสูง และข้อมูลจากงานวิจัยขนาดเล็ก โดยกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์เลือก กระทรวงสาธารณสุข พบว่า ผู้ป่วยติดเชื้อโควิด-19 ที่ได้รับสารสกัดฟ้าทะลายโจรที่มีสารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) 180 มิลลิกรัมต่อวัน เป็นเวลา 5 วัน มีอาการทางระบบทางเดินหายใจเช่น อาการไอ เจ็บคอ ปวดศีรษะ ดีขึ้น ข้อจำกัดที่สำคัญของข้อมูลเหล่านี้คือ การศึกษาไม่มีกลุ่มควบคุมและจำนวนผู้ป่วยที่ศึกษายังไม่มาก และจากประสบการณ์การใช้สารสกัดฟ้าทะลายโจรในผู้ป่วยที่ติดเชื้อโควิด-19 และมีอาการไม่รุนแรงในประเทศไทยจาก 9 โรงพยาบาลในหลายจังหวัด พบว่า ฟ้าทะลายโจรอาจสามารถช่วยลดอัตราการป่วยหนักได้ อย่างไรก็ตามข้อมูลนี้เป็นข้อมูลเบื้องต้นและยังต้องผ่านการวิเคราะห์ข้อมูลเพิ่มเติมต่อไป เพื่อทำให้ได้ข้อมูลที่มีคุณภาพมากขึ้น นอกจากนี้กำลังมีงานวิจัยแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุม (randomized, double-blinded, placebo-controlled trial) ที่กำลังดำเนินการอยู่ ซึ่งข้อมูลที่ได้จะเป็นประโยชน์ในการทำให้เราเข้าใจประสิทธิภาพและความปลอดภัยของฟ้าทะลายโจรเพิ่มเติมต่อไป ในส่วนของประสบการณ์การใช้ฟ้าทะลายโจรร่วมกับการรักษามาตรฐานของโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร จะใช้ในรูปแบบแคบซูลที่เป็นผงบดขนาด 400 มิลลิกรัม ครั้งละ 4 แคปซูล วันละ 3 ครั้ง (คิดเป็นปริมาณของสารแอนโดรกราโฟไลด์ ประมาณ 120 มิลลิกรัมต่อวัน) เป็นเวลา 5 วัน
3. ผลิตภัณฑ์ฟ้าทะลายโจรที่มีจำหน่ายอยู่ในท้องตลาดมีหลายรูปแบบ ผู้บริโภคควรพิจารณารายละเอียดของผลิตภัณฑ์ว่าเป็นสารสกัดหรือเป็นผงของส่วนเหนือดินของฟ้าทะลายโจร (เช่น ใบ กิ่ง) และรับประทานให้ได้รับปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ที่เพียงพอตามที่ศึกษาในงานวิจัย ดังนั้นผู้บริโภคควรศึกษารายละเอียดของแต่ละผลิตภัณฑ์ก่อนใช้ว่า ในหนึ่งเม็ดหรือหนึ่งแคบซูลของผลิตภัณฑ์ดังกล่าว จะให้ปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์เท่าใด
4. ฟ้าทะลายโจรมีข้อห้ามใช้ที่สำคัญคือ ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์ หญิงที่ให้นมบุตร ผู้ป่วยที่มีโรคไต ผู้ป่วยที่มีโรคตับ และรวมไปถึงผู้ป่วยที่มีประวัติแพ้ฟ้าทะลายโจร และไม่ควรใช้ฟ้าทะลายโจรในผู้ป่วยที่ใช้ยาต้านการแข็งตัวของเลือด หรือยาต้านการเกาะกลุ่มกันของเกล็ดเลือด และฟ้าทะลายโจรอาจเสริมฤทธิ์ยาลดความดันโลหิตได้ ดังนั้นผู้ป่วยที่ใช้ยาลดความดันโลหิตควรใช้ด้วยความระมัดระวัง
5. การรับประทานฟ้าทะลายโจรในขนาดสูงดังที่ใช้ในการรักษาผู้ป่วยโควิด-19 นั้น ไม่ควรรับประทานติดต่อกันเป็นระยะเวลานานเกินกว่า 5 วัน
6. อาการข้างเคียงที่ไม่รุนแรงที่อาจพบได้จากฟ้าทะลายโจรได้แก่ ปวดท้อง ท้องเดิน คลื่นไส้ เบื่ออาหาร วิงเวียนศีรษะ แต่หากรับประทานฟ้าทะลายโจรแล้ว เกิดมีผื่นขึ้น มือเท้าเย็น กล้ามเนื้ออ่อนแรง ต้องหยุดยาและควรปรึกษาแพทย์ทันที
