Page 12 - MU_3March26
P. 12
12 มหิดลสาร ๒๕๖๘ March 2025
NAN SANDBOX
โดย คุณบัณฑิ้รู้ ลำาซึ่ำา
ปิรู้ะธ์านกิติติิคุณ ธ์นาคารู้กสิกรู้ไทย จำากัด (มุหาชน)
เรู้ียบเรู้ียงโดย นางสาวสาธ์ิดา ศรู้ีชาติิ
นับเปิ็นครู้ั�งแรู้กที� คุุณบััณฑููร ล่ำำ�ซำำ� ปิรู้ะธ์านกิติติิคุณ ธ์นาคารู้กสิกรู้ไทย ในปิี พื่.ศ. ๒๕๐๗ ได�ถ้กปิรู้ะกาศเปิ็นปิ�าสงวน ๘๕% ซึ่ึ�งเปิ็นแหล่ง
จำากัด (มุหาชน) ให�เกียรู้ติิเปิ็นองค์ปิาฐก แสดงปิาฐกถาเกียรู้ติิยศ ฯ ในหัวข�อ ทรู้ัพื่ยากรู้ธ์รู้รู้มุชาติิ สมุบัติิของชาติิที�หาไมุ่ได� ในเชิงของรู้ะบบวนศาสติรู้์
เรู้่�อง “NAN SANDBOX” ในปิาฐกถาเกียรู้ติิยศ ศาสติรู้าจารู้ย์ นายแพื่ทย์ รู้ะบบนิเวศวิทยา จะติ�องปิรู้ะกาศเปิ็นปิ�าสงวน มุีกฎหมุายที�เข�มุงวด
กษ์าน จาติิกวนิช ครู้ั�งที� ๑๓ ในงานครู้บรู้อบ ๕๖ ปิี วันพื่รู้ะรู้าชทานนามุ ที� ๆ ผู้้�คนในแถบนั�นเคยอาศัยมุาก่อนนับ ๑๐๐ ปิี กลายเปิ็นคนผู้ิดกฎหมุาย
และ ๑๓๗ ปิี มุหาวิทยาลัยมุหิดล โดยปิรู้ิยาย แท�จรู้ิงแล�วพื่วกเขาไมุ่ได�รูุ้กไปิในปิ�าสงวน แติ่ปิ�าสงวนปิรู้ะกาศ
คุุณบััณฑููร ล่ำำ�ซำำ� กล่าวว่า หลายคนอาจจะรู้้�จักคำาว่า “NAN SANDBOX” ถ้กครู้อบลงมุาในพื่่�นที�ๆ ชุมุชนอย้่มุาก่อนหน�านี�
แติ่คนส่วนใหญ่จะไมุ่เข�าใจสารู้ะที�ลึกซึ่ึ�ง ไมุ่ใช่เพื่ียงแค่ปิ�าไมุ�ที�หายไปิ โดยภายหลังในมุีกรู้ะแสทุนนิยมุเข�ามุามุีความุติ�องการู้อยากจะได�
แติ่มุีปิัญหาอย้่เบ่�องลึกของความุเปิ็นสังคมุมุนุษ์ย์ที�ไมุ่ปิรู้ะสบความุสำาเรู้็จ พื่่ชไรู้่ เช่น ข�าวโพื่ด ในที�สุดแล�วสังคมุเกษ์ติรู้น่านถ้กลากเข�าไปิอย้่ในวังวน
ที�จะทำาให�เกิดความุเสียหาย ลายแทงของการู้แก�ปิัญหาอย้่ในปิรู้ะโยคสั�น ๆ ของรู้ะบบทุนนิยมุ ก็ปิล้กข�าวโพื่ดเพื่รู้าะว่ามุีคนซึ่่�อ เมุ่�อปิล้กไปิ ปิล้กมุาที�
ของบทเพื่ลงจันทรู้์เจ�าขา “จัันทร์์เจั้าขา อาหาร์ไม่่พอ คร์ูกัับหม่อ ไมุ่พื่อ ก็มุีการู้เรู้ิ�มุติัดติ�นไมุ�ในปิ�าสงวน เพื่่�อปิล้กข�าวโพื่ด อย่างน�อยพื่วก
บ้านฉัันไม่่ม่ี จัันทร์์เจั้าขา ช่่วยฉัันซัักัที แกั้วแหวน ม่ณีีฉัันไม่่ต้้องกัาร์” เขาก็มุีเงินซึ่่�อรู้ถกรู้ะบะ มุอเติอรู้์ไซึ่ค์ โทรู้ศัพื่ท์มุ่อถ่อ เปิ็นติ�น เขาจะติิดกับ
ซึ่ึ�งยังมุีคนอีกหลายคนที�ยังติิดกับพื่่�นที�ติามุบทเพื่ลงในลักษ์ณะแบบนี� ดักเข�าไปิในโลกเหล่านั�น ซึ่ึ�งเปิ็นกรู้ะแสทุนนิยมุเมุ่�อโลกเปิลี�ยนไปิ หาเงิน
รู้วมุถึงเจ�าหน�าที�สาธ์ารู้ณสุขของหน่วยสาธ์ารู้ณสุขเล็ก ๆ ที�อย้่บนภ้เขา เพื่่�อที�จะมุาซึ่่�อสิ�งของติ่าง ๆ ในการู้เพื่ิ�มุรู้ายได� ทำาให�ชาวบ�านเข�าไปิ
เช่น เท่อกดอยภ้คา อำาเภอบ่อเกล่อ จังหวัดน่าน ซึ่ึ�งเปิ็นมุุมุที�คนไทย รูุ้กพื่่�นที�ในปิ�าสงวน โดยก่อนหน�านี�ปิรู้ะชาชนบนพื่่�นที�ดังกล่าวทำามุา
ส่วนใหญ่ไมุ่ค่อยได�เห็น ที�ไมุ่เห็นเพื่รู้าะว่าอย้่ในซึ่อยติัน โดยภ้มุิศาสติรู้์ หากินโดยของที�มุีอย้่ในปิ�าเพื่ียงเท่านั�น จ�กนั้ั�นั้ ป่่�ไม้้ก็ถููกบัุกรุก
วิ�งเข�าไปิชนภ้เขา และติันในความุอับจนของชีวิติ ซึ่ึ�งมุีผู้้�คนอาศัย ไป่ทีีล่ำะนั้ิด ๆ ม้�กขึ้้�นั้เร่�อย ๆ จนั้กระทีั�งในั้ป่ี ๒๕๕๘ พื้่�นั้ทีี�ป่่�สงวนั้
หลายชนเผู้่าติิดอย้่ในที�ๆ มุีความุจำากัด ทั�ง ๆ ที�จรู้ิงความุสมุบ้รู้ณ์และ คุงเหล่ำ่อ ๔,๕๖๔,๙๙๖ ไร่ หร่อป่่�ห�ยไป่ ๑,๘๗๐,๗๙๖ ไร่ (๒๘% ขึ้อง
ความุมุั�งคั�งในพื่่�นที�จังหวัดน่านคุณปิรู้ะโยชน์รู้ะบบนิเวศวิทยามุหาศาล พื้่�นั้ทีี�ป่่�สงวนั้ทีั�งหม้ด) กระแสทีุนั้นั้ิยม้จ้งเป่็นั้สิ�งทีี�นั้่�กล่ำัวถู้�รับัม้่อไม้่ดี
น่านเปิ็นพื่่�นที� ๆ ที�เปิ็นปิ�าติ�นนำาที�ใหญ่ที�สุด ถ้กกลั�นกรู้องมุวลนำาที�คำานวณ ม้นัุ้ษย์ก็จะพื้่�ยแพื้้ คุว�ม้ต้้องก�รในั้เศรษฐกิจเหนั้่อสิ�งอ่�นั้ใด ถู้�ไม้่แก้ไขึ้
ได�ปิรู้ะมุาณ ๔๐% ของแมุ่นำาเจ�าพื่รู้ะยา จากแมุ่นำาน่านไหลมุารู้วมุกับ จะไม้่เหล่ำ่อพื้่�นั้ทีี�ป่่�อีกต้่อไป่ ห�กหนั้่วยง�นั้ทีี�เกี�ยวขึ้้องทีั�งภ�คุรัฐบั�ล่ำแล่ำะ
ปิิง วัง ยมุ กลายเปิ็นแมุ่นำาเจ�าพื่รู้ะยา หน่วยนัยยะของคุณ้ปิการู้ เอกชนั้ไม้่ทีำ�ให้เป่็นั้ระบับัก็จะไม้่ได้ผล่ำสุดที้�ยทีี�เป่็นั้ธรรม้แล่ำะแก้ป่ัญห�
ในเชิงแค่นิเวศวิทยากลั�นกรู้องนำาให�หล่อเลี�ยงปิรู้ะเทศไทยมุาถึง อย่�งแที้จริง อีกมุุมุนึง ค่อ พื่่�นที�ที�จำากัด หาเลี�ยงชีพื่ไมุ่เพื่ียงพื่อ เพื่รู้าะ
กรูุ้งเทพื่ฯ มุหาศาล แติ่ที�นี�มุีปิัญหาและมุีมุานานแล�ว เปิ็นปิัญหาที�ซึ่ับซึ่�อน สิ�งที�จังหวัดน่านผู้ลิติมุ้ลค่าทางเศรู้ษ์ฐกิจติำา เปิ็นเพื่ียงปิล้กข�าวโพื่ดให�สัติว์
และมุีหลายมุิติิ ได�แก่ ๑. ที�ดินไมุ่ถ้กติ�อง ปิรู้ะชาชนไมุ่สามุารู้ถมุีที�ดิน กิน และไมุ่มุีที�ไหนในโลกที�ปิล้กข�าวโพื่ดบนภ้เขา โดยส่วนใหญ่จะปิล้กบน
ทำากินที�ถ้กติ�องทำามุาหากินได� ซึ่ึ�งเปิ็นปิรู้ะเด็นใหญ่ โดยพื่่�นที�จังหวัดน่าน ที�รู้าบ น่านมุีความุพื่ิเศษ์ทางลบ ค่อ ที�รู้าบไมุ่มุี ซึ่ึ�งเหมุ่อนกับเอาของดี ค่อ
มุีจำานวน ๗,๖๐๑,๙๓๐ ไรู้่ พื่่�นที�ปิ�าสงวนติามุพื่รู้ะรู้าชบัญญัติิปิ�าสงวน ปิ�าติ�นนำาน่าน ซึ่ึ�งกลั�นกรู้องมุวลนำา ๔๐% ของแมุ่นำาเจ�าพื่รู้ะยา ไปิแลกกับ
แห่งชาติิ พื่.ศ. ๒๕๐๗ เท่ากับ ๖,๔๓๕,๗๙๒ ไรู้่ (๘๕% ของพื่่�นที� พื่่ชที�มุีมุ้ลค่าทางเศรู้ษ์ฐกิจติำา สิ�งนี�เปิ็นการู้แก�ไขที�ไมุ่คุ�มุค่า การู้ปิล้กข�าวโพื่ด
ทั�งจังหวัดน่าน) ทางด�านติะวันออกทั�งหมุดติิดกับสาธ์ารู้ณรู้ัฐปิรู้ะชาธ์ิปิไติย ไมุ่ใช่ทางออก แติ่การู้หาพื่่ชใหมุ่ในการู้เพื่าะปิล้กทดแทนที�ทำาให�เกษ์ติรู้กรู้
ปิรู้ะชาชนลาว ส่วนที�เหล่อ ๓ จังหวัด อุติรู้ดิติถ์ แพื่รู้่ พื่ะเยา ถ�าเปิรู้ียบเปิ็น พื่อมุีรู้ายได�ที�จะเลี�ยงชีพื่ โดยที�จะไมุ่ไปิบุกรูุ้กทำาลายปิ�าอีก สิ�งนี�ค่อปิรู้ะเด็น
สากล ขนาดเท่ากับรู้ัฐคอนเนติทิคัติ (Connecticut) สหรู้ัฐอเมุรู้ิกา หลักในการู้แก�ปิัญหาของจังหวัดน่านnที�จะทำาให�เกิดผู้ลชะงัดอย่างยั�งย่น
Special Article
