Page 8 - MU_2Feb63

Special Article
งานสื่อสารองค์กร
คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
คณะวิทยาศาสตร์ ม.มหิดล จัดเสวนาพิเศษ Science Cafe:
ภาพ “หลุมด�า” ภาพแรกของมวลมนุษยชาติ

หลุมด�า เป็น วัตถุท้องฟ้าที่มีมวลและ มือระดับนานาชาติจากหลายสิบประเทศ ซึ่งเป็ นบริเวณที่แสงไม่สามารถหลุด
แรงโน้มถ่วงสูงมาก เกิดจากการยุบตัว ประกอบด้วยกล้องโทรทรรศน์วิทยุตั้งต้น ออกมาได้อีกด้วย ส่วนการศึกษาหลุมด�า
ของดาวฤกษ์ที่มีความโน้มถ่วงมหาศาล ๘ กล้อง กระจายอยู่ทั่วโลก อาทิ ฮาวาย ในอนาคตเราจะอัพเกรดกล้องให้สามารถ
เนื่องจากพื้นผิวดาวไม่สามารถต้านทาน กรีนแลนด์ แอนตาร์กติกา ชิลี สหรัฐอเมริกา ถ่ายภาพที่มีความละเอียดสูงขึ้น โดยการ
ความโน้มถ่วงจากมวลของตนเองได้จึง สเปน แต่ละกล้องบันทึกสัญญาณและ เพิ่มความถี่จาก 220 GHz เป็น 350 GHz
พังทลายลงไป แล้วดูดกลืนทุกสิ่งที่อยู่ น�ามารวมกัน ท�าให้เสมือนกับว่ามีกล้อง เพื่อให้ได้ภาพที่มีความละเอียดมากพอ
ใกล้ แม้กระทั่งแสงก็ไม่สามารถเล็ดรอด ขนาดใหญ่เท่าเส้นผ่าศูนย์กลางของโลก ส�าหรับศึกษาหลุมด�าที่ใจกลางกาแลกซี่
ออกมาได้ ที่ผ่านมา นักฟิสิกส์ดาราศาสตร์ เพื่อก้าวข้ามข้อจ�ากัดในเรื่องความสามารถ ทางช้างเผือก และท�าความเข้าใจสนามแม่เหล็ก
ศึกษาหลุมด�าทางอ้อมจากคลื่นความโน้ม ของเลนส์กล้องในการแยกแยะรายละเอียด รอบๆ หลุมด�า และการเกิดอนุภาคพลังงาน
ถ่วงของ LIGO ซึ่งตรวจจับได้จากการชน ของภาพออกจากกันได้ สูงที่พุ่งยาวออกมาจากหลุมด�า (jet) ด้วย
กันของหลุมด�า หรือการสูญเสียพลังงาน ในกระบวนการถ่ายภาพหลุมด�านั้น ด้าน Dr. Koichiro Sugiyama จาก
ของพัลซาร์ที่โคจรรอบหลุมด�า จนกระทั่ง กล้องทั้ง ๘ ตัว ถูกชี้ไปที่ต�าแหน่งของ สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (องค์กร
เมื่อเดือน ๑๐ เมษายน ๒๕๖๒ ที่ผ่านมา กาแลกซี่ M87 ซึ่งอยู่ห่างออกไป ๕๕ มหาชน) หรือ NARIT ได้กล่าวเพิ่มเติมถึง
โครงการ Event Horizon Telescope (EHT) ล้านปีแสง ณ ใจกลางกาแลกซี่เป็นอยู่ Thailand National Radio Telescope
ได้เปิดเผยภาพถ่ายหลุมด�าภาพแรกของ ของหลุมด�ามวลยิ่งยวด (supermassive กล้องโทรทรรศน์วิทยุของประเทศไทย
โลก ถือเป็นการถ่ายภาพหลุมด�าโดยตรง black hole) ที่มีมวลมากกว่าดวงอาทิตย์ ณ ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้
และเป็นการเปิดประตูสู่การท�าความเข้าใจ ถึง ๖.๕ พันล้านเท่า โดยท�าการบันทึก อันเนื่องมาจากพระราชด�าริ จังหวัด
หลุมด�าที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้นสร้างความตื่นเต้นให้ สัญญาณพร้อมๆ กันทุกวัน เป็นระยะ เชียงใหม่ ที่จะก่อสร้างแล้วเสร็จ และ
กับนักฟิสิกส์ดาราศาสตร์ไปทั่วโลก เวลาประมาณ ๑ เดือน ที่ย่านความถี่ ทดสอบภายในปลายปี ๒๕๖๓ นี้ และ
เมื่อวันที่ ๕ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๓ คณะ 220 GHz ด้วยเทคนิคการแทรกสอด โอกาสในการเข้าร่วมเครือข่ายกล้องอื่นๆ
วิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ได้เชิญ ระยะไกล (Very Long Baseline Inter- ระดับโลกว่า กล้องโทรทรรศน์วิทยุนี้มี
นักวิทยาศาสตร์รางวัล Breakthrough ferometer: VLBI) ซึ่งให้ประสิทธิภาพ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางจาน ๔๐ เมตร
Prize 2020 Dr. Kazuhiro Hada จากทีม ความละเอียดเพียงพอเสมือนอ่าน และท�างานที่ย่านความถี่ต�่ากว่า คือ
EHT Collaboration และ Dr. Koichiro หนังสือพิมพ์ในนิวยอร์คจากร้านกาแฟ 1 - 100 GHz จึงเหมาะกับการร่วม
Sugiyama จากสถาบันวิจัยดาราศาสตร์ ในปารีส ที่มีระยะห่างกว่า ๖,๐๐๐ เครือข่าย VLBI กับชาติเอเชียอื่นๆ
แห่งชาติ (องค์กรมหาชน) หรือ NARIT กิโลเมตร หลังจากนั้นจึงน�าสัญญาณ ในการศึกษากาแลกซี่และกลุ่มแก๊สต่างๆ
เป็นวิทยากรพูดคุย และถ่ายทอดความ จากทุกกล้องส่งให้ทีม Machine Learning ซึ่งกล้องนี้มีความส�าคัญอย่างมากในระดับ
รู้สู่ประชาคมเกี่ยวกับความส�าเร็จอันน่า ของโครงการที่ MIT และสถาบันมักซ์พลังค์ เอเชีย เพราะอยู่ในต�าแหน่งที่เหมาะสม
ตื่นเต้นของมนุษยชาติ ในงานเสวนา ประเทศเยอรมนี เพื่อประมวลภาพถ่ายด้วย เมื่อร่วมมือกับชาติอื่นๆ เช่น จีน เกาหลี
พิเศษ Science Café: ภาพ “หลุมด�า” อัลกอริทึม CHIRP (Continuous High- ญี่ปุ่น ไต้หวัน จะท�าให้ภาพที่ได้มีความ
ภาพแรกของมวลมนุษย์ชาติ โดยมี resolution Image Reconstruction using คมชัดขึ้นอย่างมาก
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.พิเชษฐ กิจธารา Patch priors) ซึ่งใช้เวลาวิเคราะห์ข้อมูล ทั้งนี้ กล้องที่ไทยยังไม่สามารถท�างาน
อาจารย์ประจ�าภาควิชาฟิ สิกส์ คณะ ประมาณ ๑ ปี ที่ความถี่สูงกว่านี้ได้ เพราะเมืองไทย
วิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล เป็นผู้ การถ่ายภาพหลุมด�าได้ส�าเร็จนั้น มีความชื้นสูง ไอน�้าในอากาศจะดูด
ด�าเนินรายการ ณ ห้องประชุมอาคารสตางค์ เป็นการยืนยันความถูกต้องของทฤษฎี กลืนพลังงานของคลื่นความถี่สูงกว่านี้
มงคลสุข คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัย สัมพัทธภาพทั่วไปของไอน์สไตน์ ใน แทบทั้งหมด อย่างไรก็ตามเรามีแผน
มหิดล พญาไท บริเวณความโน้มถ่วงสูงมาก และยัง จะร่วมมือกับอินเดียและจีนในการ
Dr. Kazuhiro Hada ได้เล่าเกี่ยวกับ เป็ นครั้งแรกที่ยืนยันถึงการมีอยู่ของ สร้ างกล้องย่านความถี่ 350 GHz
เบื้องหลังการท�างานของทีม Event Horizon วงแหวนโฟตอน ซึ่งเป็นอนุภาคแสงที่ เร็วๆ นี้ Dr. Koichiro กล่าวทิ้งท้าย
Telescope หรือ EHT ว่าเป็นความร่วม โคจรรอบหลุมด�า และเงามืดของหลุมด�า

8 February 2020 M • Master A • Altruism H • Harmony I • Integrity D • Determination O • Originality L • Leadership