Page 8 - mu_1Jan66

มหิดลสาร ๒๕๖๖
8 January 2023

ม.มหิิดล ค้นพบยุาใหิม่ยุับยุั�ง

“เช่่�อวัณโร์คสายุพันธุ์ L1.2”

ส่ัมภาษณ์ และเขียนข่าวโดย ฐิติร่ัตน์ เดชุพัร่หิม
ขอบคุณภาพัจัาก MUSC

แม้โลกในศตวร่ร่ษที� ๒๑ จัะมีเทคโนโลยีทางการ่แพัทย์
เจัร่ิญก้าวหิน้ามากขึ�นเพัียงใด แต่โร่คที�ยังคงเป็นปัญหิาส่ำาคัญ
ทางส่าธิาร่ณสุ่ขของโลกในทุกยุคทุกส่มัย โดยเฉัพัาะอย่างยิ�งใน
ปร่ะเทศกำาลังพััฒนา ได้แก่ “วัณโรคำ” (Tuberculosis) ที�องค์การ่
อนามัยโลก (WHO) ถือเป็นเป้าหิมายส่ำาคัญในการ่ยุติการ่แพัร่่ร่ะบาด
ใหิ้ได้ภายในปี พั.ศ. ๒๕๗๓ หิร่ือในอีก ๘ ปีข้างหิน้าตามเป้าหิมาย
ของการ่พััฒนาอย่างยั�งยืน (SDGs) แหิ่งองค์การ่ส่หิปร่ะชุาชุาติ
ศิาสิ่ตราจารย์ นายแพทย์ประสิ่่ทธ์่� ผู้ล่ตผู้ลการพ่มพ์ ศ่นย์วิจััย
จัีโนมจัุลินทร่ีย์ ศาส่ตร่าจัาร่ย์เกียร่ติคุณ ดร่. นายแพัทย์พัร่ชุัย
มาตังคส่มบัติ (Pornchai Matangkasombut Center for Microbial
Genomics: CENMIG) ภาควิชุาจัุลชุีววิทยา คณะวิทยาศาส่ตร่์
มหิาวิทยาลัยมหิิดล ถือเป็นบุคคลส่ำาคัญในฐานะผู้่้ผู้ลักดันใหิ้
ปร่ะเทศไทยได้เป็นศ่นย์กลางในการ่จััดฝึึกอบร่ม (Training Center)
เพัื�อพััฒนางานวิจััยทางด้านจัีโนมเพัื�อการ่ด่แลผู้่้ป่วยวัณโร่คของ
ภ่มิภาคเอเชุียตะวันออกเฉัียงใต้
จากการศิ่กษาว่จัยทางจีโนมของเช่�อวัณโรคำในประเทศิไทย
ร�วมกับทีมว่จัยในช�วง ๒ ทศิวรรษที�ผู้�านมา มีสิ่�วนสิ่ำาคำัญ่ที�เป็น
รากฐานให้คำณะว่จัยจากมหาว่ทยาลัยร็อคำกี�เฟัลเลอร์สิ่ามารถึ
ศาสตรื่าจารื่ย์ นายแพทย์ปรื่ะสิทธิ� ผลิตผลการื่พิมพ์
คำ้นพบว�า ยาปฏิ่ชีวนะคำลาร่โธ์รมัยซ่น (Clarithromycin) สิ่ามารถึ
ศ่นย์วิจััยจัีโนมจัุลินทร่ีย์ ศาส่ตร่าจัาร่ย์เกียร่ติคุณ ดร่. นายแพัทย์พัร่ชุัย มาตังคส่มบัติ
ยับยั�ง “เช่�อวัณโรคำสิ่ายพันธ์ุ์L1.2” ซ่�งมักพบมากในประชากร (Pornchai Matangkasombut Center for Microbial Genomics: CENMIG)
ภาควิชุาจัุลชุีววิทยา คณะวิทยาศาส่ตร่์ มหิาวิทยาลัยมหิิดล
ในภ้ม่ภาคำเอเชียตะวันออกเฉีียงใต้บางประเทศิได้เม่�อเร็วๆ นี�
ศิาสิ่ตราจารย์ นายแพทย์ประสิ่่ทธ์่� ผู้ล่ตผู้ลการพ่มพ์ ได้อธิิบาย ดังกล่าวเป็นลักษณะเฉัพัาะของส่ายพัันธิุ์ L1.2 ที�พับได้ในปร่ะเทศ
ว่า “เช่�อวัณโรคำสิ่ายพันธ์ุ์ L1.2” เกิดจัากการ่กลายพัันธิุ์ของเชุื�อ ต่างๆ ในบร่ิเวณทะเลจัีนใต้ และมหิาส่มุทร่แปซิิฟุิค ซิึ�งมีผู้่้ป่วยติดเชุื�อ
วัณโร่คที�มีมาตั�งแต่ยุคบร่ร่พับุรุ่ษของปร่ะชุากร่ต่างๆ ในเอเชุีย ส่ายพัันธิุ์ดังกล่าวเป็นจัำานวนมาก
ตะวันออกเฉัียงใต้ ส่ายพัันธิุ์กลุ่มนี�ในปร่ะเทศไทยได้ร่ับการ่ค้นพับ และ นอกจัากนี� ศิาสิ่ตราจารย์ นายแพทย์ประสิ่่ทธ์่� ผู้ล่ตผู้ลการพ่มพ์
ร่ายงานโดย ศิาสิ่ตราจารย์นายแพทย์ประสิ่่ทธ์่� ผู้ล่ตผู้ลการพ่มพ์ ยังได้ใหิ้ข้อส่ังเกตว่า ส่ายพัันธิุ์ของเชุื�อวัณโร่คมีความส่ัมพัันธิ์
และทีมวิจััย ตั�งแต่เมื�อปี พั.ศ. ๒๕๔๐ กับปัจัจััยที�เกี�ยวข้องกับการ่ย้ายถิ�น เชุื�อชุาติ และภาษา ซิึ�งเป็น
โดยในขณะนั�นใช้ช่�อว�า “เช่�อวัณโรคำสิ่ายพันธ์ุ์นนทบุรี” ข้อม่ลส่ำาคัญในการ่ศึกษาวิจััยต่อยอดในเชุิงนโยบายเพัื�อหิา
เน่�องจากเป็นเช่�อตัวอย�างที�มาจาก สิ่ถึาบันโรคำทรวงอก จังหวัด แนวทางในการ่ป้องกันไม่ใหิ้เกิดการ่แพัร่่ร่ะบาดเพัิ�มมากขึ�นต่อไป
นนทบุรี แต�ต�อมาได้เปลี�ยนมาใช้ว่ธ์ีการแยกสิ่ายพันธ์ุ์แบบใช้ “วัณโร่คในปัจัจัุบันแม้จัะยังคงมีการ่ร่ะบาดอย่างแพัร่่หิลาย
ข้อม้ลทางพันธ์ุกรรม หร่อ “จีโนม” (Genome) จ่งมีช่�อเป็นแบบ ในบางพัื�นที� แต่ส่ิ�งที�น่ากลัวที�สุ่ด คือ “การต่ดเช่�อด่�อยา” ที�ทำาใหิ้
ตัวเลขแทน โลกต้องส่่ญเส่ีย จัากจัำานวนผู้่้เส่ียชุีวิตที�เพัิ�มมากขึ�นเร่ื�อยๆ”
ปัจจุบันยังไม�มีหลักฐานว�า “เช่�อวัณโรคำสิ่ายพันธ์ุ์ L1.2” ก�อโรคำ “จัึงถือเป็นภาร่กิจัส่ำาคัญของ ศิ้นย์ CENMIG คำณะว่ทยาศิาสิ่ตร์
รุนแรงกว�าปกต่ จากการดำาเน่นงานว่จัยทราบเพียงว�าพบมาก มหาว่ทยาลัยมห่ดล ในฐานะ “ปัญ่ญ่าของแผู้�นด่น” ตามปณิธิาน
ในประเทศิแถึบภ้ม่ภาคำเอเชียตะวันออกเฉีียงใต้โดย ของมหิาวิทยาลัยมหิิดล ในการ่ศึกษาวิจััยปัจัจััยทางพัันธิุกร่ร่ม
ศิาสิ่ตราจารย์ นายแพทย์ประสิ่่ทธ์่� ผู้ล่ตผู้ลการพ่มพ์ ได้ร�วมกับ ของเชุื�อวัณโร่ค เพัื�อมวลมนุษยชุาติร่อดพั้นมหิันตภัยติดเชุื�อดื�อยา
ทีมว่จัยทำาการศิ่กษาจนสิ่ามารถึพบว�า การกลายพันธ์ุ์ที�ตำาแหน�ง ดังกล่าว โดยจัะเร่ิ�มต้นศึกษาการ่แพัร่่กร่ะจัายของเชุื�อวัณโร่ค
เบสิ่ 189 ของยีน whiB7 ทำาให้เช่�อวัณโรคำเปลี�ยนจาก “ด่�อยา” ที�จัังหิวัดเชุียงร่าย ซิึ�งหิากได้ผู้ลออกมาดี จัะเป็นปร่ะโยชุน์ใน
คำลาร่โธ์รมัยซ่น มาเป็น “ไวต�อยา” ได้ การ่ควบคุมโร่คติดเชุื�อดื�อยาได้ต่อไปในวงกว้าง” ศิาสิ่ตราจารย์
ต่อมาคณะวิจััยจัากมหิาวิทยาลัยร่็อคกี�เฟุลเลอร่์ ได้ศึกษาต่อไป นายแพทย์ประสิ่่ทธ์่� ผู้ล่ตผู้ลการพ่มพ์ กล่าวทิ�งท้าย
ถึงร่ายละเอียดของการ่เปลี�ยนแปลงดังกล่าว และพับว่าการ่กลายพัันธิุ์