Page 29 - เมษา 66

April 2023 มหิดลสาร ๒๕๖๖ 29

กายภาพบำาบ่ดดูแลผู้หิญิงป่สสาวิะเล็ดร์าด

โดย สุธิดา สกุลกรุ้ณา
น่กกายภาพบำาบ่ด ร้ะด่บชำานาญการ้พิเศษ
ค์ณะกายภาพบำาบ่ด มหิาวิทิยาล่ยมหิิดล

ปัญหาปัสิ่สิ่าวะเล็ดรื่าดหรื่่อการื่กลั�นปัสิ่สิ่าวะไม่ได้สิ่ามารื่ถึ
พบได้ในทุกเพศิทุกวัย มักพบในเพศิหญ่งมากกว่าเพศิช้ายถึึง
๒ เท่า สิ่่วนใหญ่มักพบในหญ่งตั�งครื่รื่ภ์ไตรื่มาสิ่สิุ่ดท้าย คุณแม่
หลังคลอด และผ้้สิ่้งอายุ ซ่�งส่งผู้ลกร้ะทิบก่บค์ุณภาพชีวิต
แบบองค์์ร้วมไม่ว่าจะเปั็นสภาวะทิางกายทิี�มีผู้ลก่บค์ุณภาพ
การ้ใช้ชีวิตปัร้ะจำาว่น สภาพจิตใจและการ้พร้้อมในการ้เข้้า
ส่งค์ม ด่งน่�นผู้้้ทิี�มีภาวะปััสสาวะเล็ดร้าดค์วร้ใหิ้ค์วามสำาค์่ญ
ก่บค์่ดกร้อง การ้ค์้นหิาสาเหิตุ การ้ตร้วจร้่างกาย การ้ร้่กษา
และการ้ปัร้ะเมินผู้ล โดยปััสสาวะเล็ดแบ่งได้เปั็น ๓ ปัร้ะเภทิ (๑)
ปรื่ะเภทท่� ๑ Stress urinary incontinence (SUI) ภาวะ กภู. ส้ธิ์ิดา สก้ลิกรื่้ณา
น่กกายภาพบำาบ่ด ร้ะด่บชำานาญการ้พิเศษ
กล่�นปััสสาวะไม่ได้เม่�อมีภาวะแร้งด่นทิี�ช่องทิ้อง เช่น เม่�อไอ ศ้นย์กายภาพบำาบ่ด ค์ณะกายภาพบำาบ่ด มหิาวิทิยาล่ยมหิิดล
จาม หิ่วเร้าะ ยกข้อง หิร้่อกร้ะโดด ทิำาใหิ้มีแร้งด่นไปักร้ะทิบต่อ
กร้ะเพาะปััสสาวะ โดยทิี�กล้ามเน่�อหิ้ร้้ดทิ่อปััสสาวะไม่สามาร้ถ่ ให้บรื่่หารื่เกรื่็งกล้ามเน่�อค้างไว้ ๒ - ๔ ว่นาท่ รื่อบละ ๑๕ ครื่ั�ง วันละ
ทิำางานค์วบค์ุมได้ดี จ่งเกิดอาการ้ปััสสาวะเล็ดออกมาได้ อย่างน้อย ๓ รื่อบต่อเน่�อง ๘ สิ่ัปดาห์ และสามาร้ถ่บร้ิหิาร้
(๑)
ปรื่ะเภทท่� ๒ Urge urinary incontinence (UUI) ภาวะ โดยใช้อุปักร้ณ์ vagina cones เพ่�อเพิ�มแร้งต้านในการ้เกร้็ง
กล่�นปััสสาวะไม่ได้แบบเฉียบพล่น ทิำาใหิ้เกิดปััสสาวะร้าดออกมา กล้ามเน่�ออุ้งเชิงกร้านร้่วมก่บพ่ฒนาการ้ออกกำาล่งกายใหิ้เพิ�ม
ทิ่นทิี มักพบในผ้้สิ่้งอายุ หรื่่อผ้้ท่�ม่ภาวะผ่ดปกต่ของการื่ทำางาน ค์วามหิน่กข้องอุปักร้ณ์ตามค์วามสามาร้ถ่ข้องผู้้้ปั่วยได้ด้วย (๕)
ของกล้ามเน่�อกรื่ะเพาะปัสิ่สิ่าวะ หรื่่อผ้้ท่�ม่ความผ่ดปกต่ของรื่ะบบ ร้ะหิว่างบร้ิหิาร้กล้ามเน่�อผู้้้ปั่วยค์วร้อย้่ในทิ่าเร้ิ�มต้นทิ่านอนหิงาย
ปรื่ะสิ่าทสิ่่วนกลาง เช้่น ผ้้ป่วยโรื่คพารื่์ก่นสิ่ัน โรื่คหลอดเล่อด ช่นเข้่าข้่�นสองข้้าง เพ่�อหิลีกเลี�ยงการ้ทิำางานข้องกล้ามเน่�อสะโพก
ในสิ่มอง หรื่่อการื่บาดเจ็บของไขสิ่ันหลัง สิ่่งผลให้กรื่ะเพาะ กล้ามเน่�อหิน้าทิ้อง และใหิ้เปั็นการ้เกร้็งบร้ิหิาร้ข้องกล้ามเน่�อ
(๔)
ปัสิ่สิ่าวะบ่บตัวไวกว่าปกต่ เก่ดปัสิ่สิ่าวะรื่าดออกมา อุ้งเชิงกร้านทิี�ถ่้กต้อง นอกจากการ้ร้่กษาด้วยการ้แนะนำา
ปรื่ะเภทท่� ๓ Mixed urinary incontinence (MUI) ภาะวะ ทิ่าบร้ิหิาร้กล้ามเน่�อแล้ว น่กกายภาพบำาบ่ดสามาร้ถ่ใหิ้การ้ร้่กษา
กล่�นปััสสาวะไม่ได้แบบเฉียบพล่นร้่วมก่บเม่�อมีภาวะแร้งด่น รื่่วมกับการื่กรื่ะตุ้นไฟฟ้า (Electrical stimulation) เพ่�อใหิ้
ช่องทิ้อง เปั็นกลุ่มผู้้้ทิี�มีภาวะปััสสาวะเล็ดและร้าดผู้สมก่น (๒) ผู้ลกร้ะตุ้นใหิ้เกิดค์วามแข้็งแร้งข้องกล้ามเน่�ออุ้งเชิงกร้าน
นักกายภาพบำาบัดม่บทบาทในการื่ช้่วยด้แลผ้้ท่�ม่ภาวะ ปัร้่บสมดุลการ้ทิำางานข้องร้ะบบทิางเดินปััสสาวะ และเพิ�ม
ปัสิ่สิ่าวะเล็ดรื่าด โดยเฉพาะในกลุ่มผู้้้ทิี�มีภาวะกล้ามเน่�อ การ้ไหิลเวียนเล่อดในบร้ิเวณด่งกล่าวได้ด้วย
อุ้งเชิงกร้านไม่แข้็งแร้ง/ไม่ทินทิาน ไม่ผู้่อนค์ลาย ซ่�งกล้ามเน่�อ นักกายภาพบำาบัดสิ่ามารื่ถึให้คำาปรื่ึกษาเพ่�อการื่ปรื่ับพฤต่กรื่รื่ม
อุ้งเชิงกร้าน (Pelvic floor muscle) มีค์วามสำาค์่ญในการ้ทิำางาน ตามตารื่างท่�รื่่างกายรื่ับสิ่ารื่ปรื่ะเภทนำา จำานวนครื่ั�ง/ปรื่่มาณ
ข้องกร้ะเพาะปััสสาวะ การ้ออกกำาล่งแบบ functional exercise การื่ปัสิ่สิ่าวะ (Voiding diary) และการื่ซักปรื่ะวัต่การื่ตรื่วจรื่่างกาย
เปั็นการ้ออกกำาล่งกายกล้ามเน่�ออุ้งเชิงกร้านทิี�ทิำาร้่วมก่บกิจกร้ร้ม กับผ้้ท่�ม่ปัญหาปัสิ่สิ่าวะเล็ด ซึ�งม่ความสิ่ำาคัญในการื่ด้แลผ้้ท่�ม่
ในชีวิตปัร้ะจำาว่น เช่น การ้หิายใจ การ้นอน การ้น่�ง การ้ย่น ภาวะปัสิ่สิ่าวะเล็ดรื่าด ให้สิ่ามารื่ถึม่สิุ่ขอนามัยและคุณภาพ
หิร้่อการ้เดิน จ่งเปั็นผู้ลใหิ้ผู้้้ปั่วยได้ผู้ลการ้ร้่กษาทิี�ดีข้่�นเร้็วข้่�น การื่ใช้้ช้่ว่ตปรื่ะจำาวันท่�ด่ขึ�นได้ (๑, ๓, ๔, ๖) ทั�งน่�ม่งานว่จัยพบว่า
และสามาร้ถ่ปัฏิิบ่ติตามได้อย่างถ่้กต้อง (๓) การื่บรื่่หารื่เพ่�อเพ่�มความแข็งแรื่งของกล้ามเน่�ออุ้งเช้่งกรื่าน
การื่ออกกำาลังกายแบบ (Kegel exercise) เป็นเทคน่ค ท่�ถึ้กต้องในผ้้หญ่งท่�อย้่ในช้่วงรื่ะหว่างตั�งครื่รื่ภ์และหลังคลอด
การื่บรื่่หารื่กล้ามเน่�ออุ้งเช้่งกรื่านมัดลึกรื่่วมกับแรื่งดันในช้่องท้อง บุตรื่แล้ว ๓ - ๖ เด่อน ท่�ม่หรื่่อยังไม่ม่ภาวะปัสิ่สิ่าวะเล็ด สิ่ามารื่ถึ
โดยในผ้้หญ่งท่�ม่ภาวะกลั�นปัสิ่สิ่าวะไม่ได้ขั�นแรื่กแนะนำา ลดความเสิ่่�ยงการื่เก่ดภาวะปัสิ่สิ่าวะเล็ดได้อย่างน้อยรื่้อยละ ๒๖ (๔)

เอกสารอ้างอิง
๑. Ghaderi F, Oskouei AE. Physiotherapy for women with stress urinary incontinence: a review article. J Phys Ther Sci. 2014 Sep;26(9):1493-9. doi:
อ้างอ่ง
10.1589/jpts.26.1493.
๑. Ghaderi F, Oskouei AE. Physiotherapy for women with stress urinary incontinence: a review article. J Phys Ther Sci. 2014 Sep;26(9):1493-9. doi:
๒. Jiravaranun S, Jaipang C. ภาวะกลั้้�นปััสสาวะไม่่ได้้ในผู้้้ส้งอายุุ: บทบาทพยุาบาลั้. Vajira Nursing Journal. 2019 Dec 30;21(2):77-87.
10.1589/jpts.26.1493.
๓. Chaiyawat P, Karki A, Wattananon P, Nepl B, Asumpinwong C. Effect of Home-based Functional approach vs Kegal Exercise on Quality of Life in เพ่�อส้ข้ภูาพ
๒. Jiravaranun S, Jaipang C. ภาวะกล่�นปััสสาวะไม่ได้ในผู้้้ส้งอายุ: บทิบาทิพยาบาล. Vajira Nursing Journal. 2019 Dec 30;21(2):77-87.
Community Dwelling, Postnatal women with Stress Urinary incontinence during the COVID-19 Pandamic. Journal of Gynecological Oncology. 2021;
๓. Chaiyawat P, Karki A, Wattananon P, Nepl B, Asumpinwong C. Effect of Home-based Functional approach vs Kegal Exercise on Quality of Life in Community
4(5), 1069.
Dwelling, Postnatal women with Stress Urinary incontinence during the COVID-19 Pandamic. Journal of Gynecological Oncology. 2021; 4(5), 1069.
๔Bø K. Physiotherapy management of urinary incontinence in females. J Physiother. 2020 Jul;66(3):147-154. doi: 10.1016/j.jphys.2020.06.011.
๔. Bø K. Physiotherapy management of urinary incontinence in females. J Physiother. 2020 Jul;66(3):147-154. doi: 10.1016/j.jphys.2020.06.011.
๕. Herbison GP, Dean N. Weighted vaginal cones for urinary incontinence. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jul; 2013(7):CD002114.
๕. Herbison GP, Dean N. Weighted vaginal cones for urinary incontinence. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jul; 2013(7):CD002114.
๖.Dumoulin C, Cacciari LP, Hay-Smith EJC. Pelvic floor muscle training versus no treatment, or inactive control treatments, for urinary inconti-
๖. Dumoulin C, Cacciari LP, Hay-Smith EJC. Pelvic floor muscle training versus no treatment, or inactive control treatments, for urinary incontinence
nence in women. Cochrane Database Syst Rev. 2018;10:CD005654.
in women. Cochrane Database Syst Rev. 2018;10:CD005654.