Page 13 - MU_4April60
P. 13
Special Article }
กมลชนก ข�าสุวรรณ นักวิจัยผู้ช�านาญการพิเศษ
สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล
ครอบครัวไทยไม่เหมือนเดิม.. แตกต่าง
ตกขอบ ..เรามาถึงจุดนี้ได้อย่างไร?
ปัจจุบันความหมายของครอบครัว สิ่งที่น่าเป็นกังวล คือการเปลี่ยน การจัดสรรงบประมาณของรัฐ ส่วน
เปลี่ยนไป จากเดิมครอบครัว หมายถึง แปลงดังกล่าว ชี้ให้เห็นว่าการเร่งขยาย นโยบายสวัสดิการกระแสทางเลือก
สถาบันพื้นฐานของสังคมที่ประกอบ ตัวทางเศรษฐกิจเปรียบเสมือนดาบ เปิดโอกาสให้ภาคส่วนอื่น อาทิ ภาค
ด้วยพ่อแม่ลูกและ/หรือเครือญาติ สองคม ที่ช่วยลดความเปราะบางและ ประชาสังคม องค์กรการกุศล อาสา
เปลี่ยนเป็น ครอบครัวที่มีความหมาย ความทุกข์ยากของประชาชนจากการมี สมัคร ตลอดจนภาคเศรษฐกิจ และ
เฉพาะ ซึ่งเป็นการอยู่อาศัยรูปแบบใหม่ งานท�า มีรายได้เพิ่มขึ้น และหลุดพ้น ธุรกิจพาณิชย์ในตลาดเสรีเข้ามาร่วม
อาทิ ครอบครัวข้ามรุ่น ครอบครัวที่มี จากความยากจน ในขณะเดียวกันก็ นับว่าเป็นทางเลือกหนึ่งที่จะช่วยอุด
สมาชิกอาศัยอยู่เพียงคนเดียว และ สามารถก่อให้เกิดความเสื่อมถอยทาง ช่องว่างของจุดอ่อนของปัญหาต่างๆ
ครอบครัวที่มีสมาชิกอาศัยอยู่ ๑ รุ่น คุณภาพชีวิต บั่นทอนสังคม และสร้าง อันเกิดจากการจัดสวัสดิการสังคมของ
โดยครอบครัวเหล่านี้ มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น ความไม่มั่นคงให้กับครอบครัว ไม่ว่าจะ ภาครัฐ แต่สิ่งที่เป็นกังวลคือ การจัด
ซึ่งหากแนวโน้มยังคงเป็นอยู่เช่นนี้ เป็นการเกิดขึ้นของครอบครัวข้ามรุ่น สวัสดิการสังคมกระแสหลัก และกระแส
สัดส่วนของครอบครัวดังกล่าว จะมี ครอบครัวเลี้ยงเดี่ยว ครอบครัวผู้สูงอายุ ทางเลือกในปัจจุบัน ยังไม่ใช่ค�าตอบที่
สัดส่วนเพิ่มขึ้นในอนาคต ส่วน อยู่คนเดียว/อยู่กับคู่สมรส ที่มักมี จะท�าให้ครอบครัวต่างๆ คลายความ
ครอบครัวที่มีสมาชิกอาศัยอยู่ ๒ รุ่น ปัญหาทางด้านเศรษฐกิจ และท�าให้ กังวลในชีวิตด้านการเป็นหลักประกัน
และ ๓ รุ่น ซึ่งเป็นรูปแบบการอยู่อาศัย สมาชิกในครอบครัวขาดโอกาสในการ ความมั่นคงของครอบครัวได้ อีกทั้งยัง
ของครอบครัวกระแสหลักจะมีแนวโน้ม ศึกษา ฯลฯ และไม่สามารถพึ่งพาตัวเอง ผูกพันอยู่กับงบประมาณภาครัฐด้วย
ลดลง (อนันต์ ภาวสุทธิไพศิฐ, ๒๕๕๘ ได้ เนื่องจากครอบครัวขาดหลักประกัน ขณะเดียวกันสวัสดิการที่ไม่ได้ให้
; ภูเบศร์ สมุทรจักร และคณะ, ๒๕๕๙; ความมั่นคง จึงมีแนวโน้มที่จะเป็น เปล่า (Productive welfare) หรือ
ชาย โพธิสิตา, ๒๕๕๒) ครอบครัวยากจนเรื้อรัง ยากที่จะยก สวัสดิการที่มุ่งเน้นส่งเสริมให้สมาชิก
เมื่อพิจารณาสภาพความเป็นอยู่ ระดับให้หลุดพ้นจากความยากจนได้ ครอบครัวมีงานท�าแลกกับสวัสดิการ ก็
ของครอบครัวแต่ละประเภท โดยใช้ค่า ปัญหาสังคมดังกล่าวเกิดจากการที่ ก�าลังทวีความส�าคัญมากขึ้นเรื่อยๆ
ใช้จ่ายในการบริโภคและรายได้ต่อหัว ภาครัฐมุ่งพัฒนาให้เศรษฐกิจเติบโตเร็ว เนื่องจากครอบครัวที่ประสบปัญหามี
เป็นตัวชี้วัด ข้อมูลสะท้อนว่า ครอบครัว ขณะที่งานด้านสวัสดิการสังคมเติบโต จ�านวนเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ดังนั้น นโยบาย
ที่มีสมาชิกอาศัยอยู่เพียงคนเดียว และ ช้า เนื่องจากภาครัฐมองสวัสดิการ สวัสดิการสังคมดังกล่าว จึงมีความ
ครอบครัวที่มีสมาชิกอาศัยอยู่ ๑ รุ่น มี สังคมในลักษณะการบรรเทาทุกข์ จ�าเป็นที่จะช่วยท�าให้ประชาชนใน
สภาพความเป็นอยู่ดีที่สุด ขณะที่ ชั่วคราว บุคคลที่ประสบปัญหาสังคม สังคม กินดี อยู่ดี มีสุข และ มีสิทธิ์ ทั้ง
ครอบครัวข้ามรุ่นยากจนมากที่สุด และ อย่างหนักเท่านั้นที่หน่วยงานสวัสดิการ สิ้น แต่สิ่งส�าคัญกว่านั้นคือการให้ความ
มีสภาพความเป็นอยู่แย่ที่สุด (อนันต์ สังคมของรัฐจะยื่นมือเข้าไปช่วยเหลือ ช่วยเหลือ ต้องตั้งอยู่บนหลักการที่เป็น
ภาวสุทธิไพศิฐ, ๒๕๕๘) ส่วนครอบครัว เป็นรายบุคคล ซึ่งเป็นการรอให้ปัญหา ธรรม ที่หมายถึง “การไม่ละทิ้งใครไว้
ที่มีผู้สูงอายุอาศัยอยู่เพียงล�าพัง และ เกิดขึ้นก่อน ส่งผลให้ไม่สามารถให้การ เบื้องหลัง” หรือครอบครัวเปราะบาง
อยู่กับคู่สมรสมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น จาก ช่วยเหลือสมาชิกในครอบครัวเปราะ ที่สุดต้องมาก่อน เพื่อการจัดสรร
ร้อยละ ๒๔ ในปี พ.ศ. ๒๕๕o เป็นร้อย บางต่างๆ ได้ทันกับสถานการณ์ปัญหา ทรัพยากร ชดเชยให้กับครอบครัวที่มี
ละ ๒๗ และ ร้อยละ ๒๘ ในปี พ.ศ. ที่เกิดขึ้น ท�าให้ปัญหาเดิมของ จุดเริ่มต้นที่เสียเปรียบมากที่สุดก่อน
๒๕๕๔ และ ๒๕๕๗ ตามล�าดับ ครอบครัวยังคงอยู่ ตลอดจนมีปัญหา แล้วถึงกระจายซ�้าไปยังครอบครัวอื่นๆ
(ส�านักงานสถิติแห่งชาติ, ๒๕๕o, ใหม่ๆ ที่น่าเป็นกังวลเกิดขึ้น เพื่อให้แต่ละครอบครัวได้ยืนอยู่ในจุด
๒๕๕๔ และ ๒๕๕๗) ขณะที่ ๑ใน๓ นโยบายสังคมและสวัสดิการสังคม เดียวกัน เท่ากับว่าประชาชนทุกคน
ของผู้สูงอายุมีรายได้ต�่ากว่าเส้นความ เป็นเรื่องที่คนในสังคมคาดหมายว่าจะ ที่อาศัยอยู่ในทุกครอบครัว จะก้าวเดิน
ยากจน แสดงให้เห็นว่ายังมีผู้สูงอายุ มีบทบาทส�าคัญในการดูแลชีวิตความ ไปข้างหน้าพร้อมกัน เพื่อไปสู่จุดมุ่ง
ยากจน มีรายได้น้อยและมีความเสี่ยง เป็นอยู่ของประชาชนทั้งสังคมให้ดีขึ้น หมายของการพัฒนาอย่างยั่งยืน
สูงต่อการมีรายได้ไม่พอเพียงต่อการ ที่ผ่านมานโยบายสังคมและสวัสดิการ ร่วมกัน mahidol
ด�ารงชีวิต สังคมกระแสหลัก มีจุดอ่อน คือด้าน
13
ปีที่ ๔๒ • มหิดลสาร ๒๕๖๐
